TSI PUTST A BEHEYME DI TSEYN?

fun Tsuneo Tsvi Saegusa (Tokyo)


Sholem-aleykhem fun Yapan. Ikh heys Tsuneo Saegusa, un ikh bin a khemisher indzshenir. Ikh hob ongefangen zikh lernen yidish in dem Yapanishn Yidish-Klub mit tsvey yor tsurik. Azoy vi der shtayger iz bay undz, hot mayn lerer Yankl Halpern mir gegeben a yidishn nomen. Er un ale talmidim rufn mikh Tsvi. Far vos nisht Hershl, fregt ir? Vayl an ander talmed hot es shoyn avekgekhapt!

Haynt vil ikh aykh dertseyln a komishe mayse -- efsher vet ir es rufn a narishe mayse -- vos ikh hob aleyn oysgetrakht. Di mayse derklert undz far vos khayes putsn zikh nit di tseyn.

Nu, raboysay, hot ir a mol gezen a khaye vos putst zikh di tseyn? Vi komish a bild dos iz! Shtelt zikh for a khaye -- lomir zogn a ku oder a shof oder an eyzl -- vos halt a tseynbershtl in ire lapes un putst zikh di tseyn!

Yankele hot a mol gefregt zayn zeydn: "Zeyde, zog zshe mir, far vos putsn khayes nit di tseyn?"

Der zeyde hot geentfert mit a shmeykhl. "Her zikh tsu, Yankele, in der heyliker toyre shteyt:
Un got hot gezogt: Un ikh hob aykh gegegbn yetveder kraytakhts vos git aroys zoymen...un yetveder boym vos af im iz do boymerfrukht...un far ale khayes fun der erd...yetveder grin kraytakhts tsum esn. Un es iz azoy geven." (breyshes, a_-kk"t,l).

"Zeyde, zeyde, ikh farshtey nit keyn vort vos du redst!"

Zogt der zeyde tsu zikh aleyn: "Vey iz mir! Vos geshet haynt in di yeshives? In mayne tsaytn hobn mir shoyn gekent dem gantsn khumesh af oysnveynik!" Un tsu Yankelen:

"Yankele, ven a khaye est roy grins un kayt es gut iber, falt di psoyles op un klept zikh nit tsu tsu di tseyn. Ober oyb dos grins vert afile a bisl ongevaremt, klept zikh di psoyles tsu un di tseyn blaybn shmutsik. Oyb me leygt arayn in moyl fun a khaye kintslekhe substantsn, vi lemoshl a metalishe kroyn oder kintslekhe tseyn fun plastik, hert di natirlekhe pule fun reynikung oyf tsu virkn un..."

Yankele rayst dem zeydn iber un fregt: "Sub...substan...? vo, vos iz dos? Zeyde, ikh farshtey dokh nit keyn vort vos du redst! Zeyde, ikh vil poshet visn far vos mentshn putsn di tseyn ober khayes putsn nit."

"Her zikh tsu, eynikl, ikh vel es dir gebn tsu farshteyn mit poshete verter. Der riboyne-sheloylem hot nit gevolt az khayes zoln lebn lenger fun mentshn. Er hot gevolt az der mentsh zol hershn iber di khayes. Farshteyst? Der mentsh putst di tseyn un deriber haltn di tseyn oys lange yorn. Ven di tseyn vern kalye, geyt men tsu a tseyndokter un me makht zikh falshe tseyn. Ober bay khayes, ven zey vern alt un di tseyn faln zey aroys, kenen zey nit esn un shtarbn avek fun hunger. Farshteyst?"

"Yo...efsher yo. Zeyde, hot moyshe rabeynu gehat ale zayne tseyn ven er iz nifter gevorn?"

"Yo, avade!", batont der zeyde. "Er iz mistome geven a vegetaryer! Es shteyt in der heyliker toyre az baym shtarbn iz moyshe geven gezunt un shtark. In yene tsaytn zaynen dokh nit geven keyn zise maykholim vos kenen kalye makhn di tseyn!"

"Yankele, her zikh tsu. In grikhnland iz a mol geven a gelerenter mentsh vos hot geheysn Hipokrat. Haynt ruft men im "der foter fun meditsin". Hipokrat flegt zogn az a gezunter zoken hot gezunte tseyn, un der vos iz zoykhe tsu arikhes-yomim hot a sakh tseyn".

Raboysay, ikh shtel zikh for az oyb der riboyne-sheloylem volt gegebn bney-yisroel an #elfte# dibre, vos bafelt zey optsuhitn zeyere tseyn, voltn di yidn mistome gehat di gezunt\ste tseyn in der gorer velt, a\yo?!

Nu, tsum sof shtelt zikh do di frage: bay velkhn folk ken men gefinen mer bney-shmoynim vos hobn mer vi tsvantsik tseyn -- bay di yapaner oder bay di yidn?

Raboysay, vi gefelt aykh mayn maysele? Zayt ir maskem az zi iz narish?
-